رومه توسعه ایرانی: نارندرا مودی، نخست‌وزیر 70 ساله هند از حزب هندو - ملی‌گرای بهاراتیا جاناتا، روابط خوبی با دونالد ترامپ جمهوری‌خواه دارد؛ تا جایی که ریخت و پاش میزبانی از ترامپ در سفر چند ماه پیش او به دهلی نو سر و صدای زیادی به پا کرد.

این دوستی تا جایی است که مودی علی‌رغم اینکه ترامپ پایش را در یک کفش کرده بود تا همه چیز را در ایران تحریم کند، توانست رضایت او را برای تداوم سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار ایران جلب کند.

هند که در رقابت سخت و نفسگیری با چین است، در برابر سرمایه‌گذاری و نفوذ چشم‌بادامی‌ها در کشورهای پیرامون هند، تصمیم گرفت وارد بندر چابهار ایران شود و پایش را در آنجا سفت کند. آقای مودی معتقد بود بندر چابهار موتور محرک ایران، هند، افغانستان و بسیاری از کشورهای آسیای مرکزی برای پیشرفت خواهد شد.

شرینی‌ای که به کام هند تلخ شد

چهار سال پیش که به هند رفت، همین آقای مودی به همراه و اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان قرارداد چابهار را امضا کردند. قرار شد هند 500 میلیارد دلار برای توسعه چابهار و 1.5 میلیارد دلار برای ساخت مجموعه‌ای از جاده‌ها و راه‌آهن آن منطقه سرمایه‌گذاری کند؛ اما هنوز طعم شرینی این قرارداد زیر زبان هند نرفته بود که ترامپ آمد و ایران را تحریم کرد.

با تحریم ایران در سال 20، بانک‌های جهانی دیگر حاضر به ارائه برگه‌های اعتباری برای خرید تجهیزات چابهار نشدند و دولت دهلی نتوانست تجهیزات مورد نیاز را خریداری کند.

گرچه آمریکا به صورت شفاهی به هند معافیت داده بود اما بانک‌ها مدرک معتبر می‌خواستند. با این حال روابط گرم مودی و ترامپ چنان بود که ایالات متحده تضمین کتبی هم در این خصوص به هند داد. اما این هم کافی نبود. هند هنوز نتوانسته کار چندانی در بندر چابهار پیش ببرد.

در مقابل رقیب تاریخی و قدرتمندش یعنی چین در تمام کشورهای همسایه هند، از بنگلادش و برمه گرفته تا پاکستان در حال نفوذ است و حتی به آنها کمک نظامی هم می‌کند. حالا هم که حرف از قرارداد 25 ساله ایران و چین است.

ناامید از دهلی

گرچه ایران صریحا و مکرر اعلام کرده که از همکاری با تمام دوستان و همسایگانش استقبال می‌کند و آماده انعقاد قراردادهای بلندمدت با سایر کشورهای دوست از جمله هند هست، اما بسیاری هشدار می‌دهند که این قرارداد 25 ساله با چین به منزله پایان رویای هند در ایران است.

این نگرانی در داخل هند بیشتر از هر جای دیگری است. چهارشنبه‌ای که گذشت شماری از نشریات و جراید هند نوشتند که به علت تاخیر طرف هندی در تامین بودجه و آغاز پروژه احداث خط آهن چابهار تا زاهدان، دولت ایران تصمیم گرفته تا احداث این خط آهن را خودش انجام دهد.

بسیاری هشدار می‌دهند که قرارداد 25 ساله با چین به منزله پایان رویای هند در ایران است. این نگرانی در داخل هند بیشتر از هر جای دیگری است. نشریات هندی چهارشنبه گذشته نوشتند که دولت ایران هند را از پروژه خط آهن چابهار کنار گذاشته است

البته بعد از بازتاب این خبر در رسانه‌های داخلی ایران، مشخص شد که این موضوع جدیدی نیست و حتی مربوط به سال گذشته است. پارسال مبلغ 300 میلیون یورو با موافقت رهبر انقلاب از منابع صندوق توسعه ملی در اختیار این پروژه قرار گرفت و گفته می‌شود که تاکنون نیز بیش از ۳۰ میلیون یورو از این تسهیلات به شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل کشور به عنوان مجری پروژه و قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا به عنوان پیمانکار آن واگذار شده است. حدود دو هفته پیش نیز مراسم ریل‌گذاری این خط آهن با حضور وزیر راه و شهرسازی آغاز شد. با این حال بسیاری ناامیدی‌ از هندی‌ها را به قرارداد 25 ساله ایران و چین ربط دادند.

معطل نماندیم

دیروز خیرالله خادمی، معاون وزیر راه و شهرسازی طی مصاحبه‌ای با اشاره به امضای توافق میان ایران و هند در سال 95 برای انجام بخشی از پروژه راه‌آهن چابهار- زاهدان، گفت: علیرغم پیگیری‌های مستمر ایران در سال‌های ۹۵ و ۹۶ اما هند اقدامات خود طبق توافقنامه را انجام نداد و از آنجایی که مدت زمان این توافقنامه طولانی شد تصمیم گرفتیم پروژه را با منابع داخلی خودمان پیش ببریم و بخشی از منابع هم با درخواست دولت و موافقت رهبری از صندوق توسعه ملی تامین شد.

او با بیان اینکه سه سال منتظر هندی‌ها بودیم، ادامه داد: دیگر معطل هندی‌ها نماندیم و پروژه با ریلی ملی و توان مالی داخلی سال آینده بهره‌برداری می‌شود.

چنین اتفاقی برای هند بسیار گران تمام خواهد شد و ابتکار عمل در برابر رقیبش چین را از او خواهد گرفت. هنوز قرارداد 25 ساله ایران و چین به امضا نرسیده، اما در همین موقعیت هم، چین با یک سرمایه‌گذاری 466 میلیارد دلاری در بندر گوادر پاکستان قرار است تا 10 سال آینده آن را به بندر تجاری فعال مانند دوبی تبدیل کند. هندی‌ها قصد داشتند تا با سرمایه‌گذاری در چابهار، پاکستان و بنادر تجاری آن را دور بزنند و تجارت خود با آسیای مرکزی و اروپای شرقی و غربی را به کمک موقعیت استراتژیک هند انجام دهند. حالا اما کوتاه شدن دست هند از چابهار به معنی نقش برآب شدن همه آن نقشه‌هاست.

شکست بزرگ برای آقای مودی

دولت آقای مودی از این جهت در کشور خود بسیار تحت‌فشار است، اما از سوی دیگر دل در گرو رضایت دونالد ترامپ نیز دارد. آبیشک مانو سینگوی، یک رهبر مخالف حزب کنگره هند با اشاره به کنار گذاشتن تدریجی هند از چابهار، اعلام کرد که از دست دادن این پروژه برای هند یک شکست بزرگ است.

آبیشک مانو سینگوی، یک رهبر مخالف حزب کنگره هند با اشاره به کنار گذاشتن تدریجی هند از چابهار، اعلام کرد که از دست دادن این پروژه برای هند یک شکست بزرگ است. او گفت: پیشنهاد چین برای ایرانی‌ها بسیار ارزنده‌تر است

او گفت: این دیپلماسی هست که دولت نارندرا مودی به آن افتخار می‌کند و بدون انجام هیچ اقدامی از آن تقدیر می‌شود. از دست دادن پروژه راه آهن چابهار یک شکست بزرگ برای هند محسوب می‌شود. پیشنهاد چین برای ایرانی‌ها بسیار ارزنده‌تر است.»

به نظر می‌رسد این آغاز دردسرهای قرارداد 25 ساله ایران و چین برای هند باشد؛ قراردادی که هنوز امضا نشده، هند را مغبون کرده است؛ هرچند که گفته می‌شود این موضوع ربطی به قرارداد چین ندارد و دلیل ایران بی‌عملی هندی‌هاست اما به هر حال به لحاظ روانی و تبلیغاتی این قرارداد هند را تحت فشار گذاشته و آن را نسبت به آینده حضور خود و رقیبش در ایران بیمناک کرده است. حال باید دید آیا واقعا با آمدن پکن، دهلی خواهد رفت یا اینکه هند به دنبال این بیمناکی خود، ناگزیر از دادن امتیازاتی برای تداوم حضورش در ایران خواهد شد.